Aanleiding

Bij de verkiezingen van 6 juni 2024 had de gemeente Deventer 57 stemlokalen en deze zijn allemaal bezocht. Aan de hand van een checklist is getoetst hoe toegankelijk deze zijn voor mensen met een lichamelijke beperking. Dit onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met Stichting Fooruit, Saxion Stadslab en Opiniepijlers.

Het doel van dit onderzoek is de gemeenteraad inzicht te geven in de toegankelijkheid van de stemlokalen in de gemeente Deventer voor mensen met een lichamelijke beperking. 

Aanbevelingen 

Op basis van de conclusies en het bijgevoegde rapport heeft de Rekenkamer de volgende aanbevelingen geformuleerd: 

1. Zorg op korte termijn voor meer toegankelijke stemlokalen.
   Verlaag drempels voor kiezers met een lichamelijke beperking door bij de eerstvolgende verkiezing meer stemlokalen toegankelijk te maken. Richt je allereerst op de gebouwen die met beperkte extra maatregelen (meer) toegankelijk kunnen worden.  
   
   Maak een plan van aanpak voor de eerstkomende verkiezing met aandacht van het oplossen van de meest voorkomende knelpunten (zoals te hoge drempels), een checklist met de logistieke partner, betrekken van de stembureauleden, een eenduidige communicatie, nulmeting, borging van de 
   toegankelijkheidscriteria in de organisatie en spreiding van de stemlokalen.
   
   
2. Streef op de langere termijn naar 100% toegankelijkheid.  
   Begin bij de panden in gemeentelijk bezit en voer daar zoveel mogelijk permanente toegankelijkheidsmaatregelen door. Zo kan het aantal permanent toegankelijke locaties die op de korte termijn zijn gerealiseerd worden uitgebreid. Ga in gesprek met pandeigenaren over permanente maatregelen of zoek een andere locatie voor het stembureau.  
   
   
3. Controleer steekproefsgewijs de stemlokalen tijdens verkiezingen 
   De dag van de verkiezingen is het moment dat alle stemlokalen toegankelijk moeten zijn en elke stemmer zelfstandig moet kunnen stemmen. Om de criteria voor toegankelijkheid van stemlokalen te verankeren in de gemeentelijke organisatie wordt geadviseerd om steekproefsgewijs de stemlokalen te toetsen. Een suggestie vanuit de rekenkamer is om dit samen te doen met ervaringsdeskundigen van Stichting Fooruit. 
   
   
4. Betrek stembureauleden meer bij de organisatie 
   De stembureauleden zijn de ervaringsdeskundigen, de oren en ogen van de gemeente; zij praten met stemmers en weten wat er speelt. Het is belangrijk om de stembureauleden vooraf te informeren over de toegankelijkheidscriteria en achteraf met ze te evalueren om de toegankelijkheid – indien nodig – in de toekomst te verbeteren. Zij hebben veel dingen snel opgelost, bijv. de verplichte stoelen in de ruimte. De Rekenkamer begrijpt dat de gemeente hier al invulling aangeeft, maar vraagt om hier nog meer aandacht aan te besteden. Vraag concreet hoe zij vinden dat de toegankelijkheid kan worden verbeterd en wat zij horen van kiezers.  
   
   
5. Informeer de gemeenteraad over de toegankelijkheid  
   Het is wettelijk verplicht om de gemeenteraad te informeren over wanneer stemlokalen niet toegankelijk zijn. De afgelopen verkiezing heeft het college van B&W de gemeenteraad niet geïnformeerd over dat ten minste één stemlokaal volgens het college van B&W niet toegankelijk was voor kiezers met een lichamelijke beperking. Bepaal nadrukkelijk als gemeente van tevoren welke stembureaus wel toegankelijk zijn en welke niet, om daarmee de raad en inwoners juist en tijdig te informeren. 

Conclusie

De gemeente Deventer heeft de ambitie uitgesproken dat iedereen in Deventer mee moet kunnen doen en dat Deventer een toegankelijke gemeente, zonder drempels is. Met dit onderzoek concludeert de rekenkamer Deventer dat Deventer op het gebied van stemlokalen niet zonder drempels is. Op dit  moment moeten stemmers met een beperking een (fysieke) drempel over om te stemmen. De Rekenkamer vindt daarom dat er op korte termijn stappen moeten worden gezet om stemlokalen toegankelijker te maken.  

De Rekenkamer is blij dat het college van B&W de aanbevelingen en conclusies omarmt en dat het college de komende periode gaat doorpakken. Het college van B&W geeft aan dat het praktisch gezien niet haalbaar is om 100% toegankelijke stemlokalen te hebben. Ondanks dat 100% volgens het college niet haalbaar is, is het wel belangrijk om een realistisch doel te stellen en de raad te informeren over waarom stemlokalen niet toegankelijk zijn.

Tot slot erkent de Rekenkamer de belangrijke rol van vrijwilligers, maar heeft geen onderzoek gedaan naar hoe stembureauleden invulling geven aan hun rol. De (wettelijke) basis blijft dat kiezers met een lichamelijke beperking zoveel mogelijk hun stem zelfstandig kunnen uitbrengen.